O Auguście Zamoyskim

1893 - 1970

August Zamoyski,

to bez wątpienia obok Xawerego Dunikowskiego najwybitniejszy rzeźbiarz polski 1 połowy XX wieku. Artysta, bez obecności którego rzeźb figuralnych (głównie popiersi i głów oraz aktów kobiecych), trudno pisać i mówić o kondycji polskiej rzeźby ostatniego stulecia. Znany i ceniony przez fachowców, w powszechnej świadomości funkcjonował jeszcze do niedawna niemal wyłącznie jako autor zaledwie kilku rzeźb eksponowanych w Muzeum Narodowym w Warszawie i w Muzeum Narodowym w Krakowie, a także jako twórca jednej rzeźby o charakterze monumentalnym - skromnego pomnika kardynała Adama Sapiehy ustawionego przed elewacją zachodnią kościoła oo. Franciszkanów w Krakowie.

Urodził się w niewielkim Jabłoniu położonym kolo Parczewa na Lubelszczyźnie, z dala od dużych ośrodków miejskich, jako syn Tomasza i Ludmiły Zamoyskich, reprezentantów jednego z najznakomitszych polskich rodów arystokratycznych. I chociaż niemal całe swoje barwne i burzliwe życie spędził przede wszystkim poza granicami ojczyzny przodków (głównie we Francji), to jednak w rodzinne strony wracał – zwłaszcza do września 1939 roku – chętnie i z przyjemnością. To tutaj w okolicznych lasach, podczas spacerów po rozległych łąkach oraz nad brzegami zarośniętych stawów i leśnych jeziorek szukał wytchnienia i inspiracji do dalszej pracy twórczej. Z grona miejscowych dziewcząt i kobiet pochodziła jego ulubiona modelka, a pobyt we wnętrzach niezwykle efektownego pałacu rodzinnego wzniesionego na początku XX wieku (reprezentującego ogromnie rzadki na naszych ziemiach typ rezydencji wiejskiej utrzymanej w stylu neogotyku angielskiego), zapewniał mu potrzebny spokój i koncentrację.
 
Obdarzony niezwykle silną osobowością, wszechstronnie wykształcony, wysportowany (z powodzeniem jeździł konno i na rowerze, biegał, pływał, a także żeglował), od najmłodszych lat wykazywał zainteresowanie szczególnie mu bliską rzeźbą. Po początkowej fascynacji secesją, niemieckim ekspresjonizmem i francuskim kubizmem, wypracował własny niepowtarzalny styl, w którym wiodącą rolę – w przypadku aktów – odegrała skłonność do syntetycznego ujmowania masywnego nagiego ciała kobiecego, a w rzeźbach głów, trafna charakterystyka najbardziej typowych dla osoby portretowanej rysów twarzy, nierzadko o wymowie karykaturalnej. Obłe, pozbawione nadmiaru niepotrzebnych szczegółów głowy i akty, rzeźbił August Zamoyski najpierw w drewnie i glinie, a nastepnie niemal wyłącznie w najtwardszych gatunkach kamienia (porfirze, granicie, marmurze). Umiejętnie wykorzystywał dialog wyrafinowanej formy rzeźbiarskiej ze zróżnicowaną fakturą i strukturą używanych do jej powstania materiałów.
 
Od 2009 roku funkcjonuje we Francji, w której artysta spędził kilkadziesiąt lat swego pracowitego i burzliwego życia Musee Auguste Zamoyski w Prieuré des Granges koło Sylvanes. Dzięki współpracy z Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie oraz z władzami Gminy Jabłoń, przede wszystkim jednak dzięki postawie i kilkuletniej działalności grona zapalonych regionalistów, doszło w 2011 r. do formalnego powstania Muzeum Augusta Zamoyskiego w Jabłoniu. W niedalekiej przyszłości, Muzeum po otrzymaniu odpowiedniego lokalu (wyremontowany budynek dawnych czworaków), na realizację własnych celów statutowych, zostanie podjęta działalność wystawowa zmierzająca do propagowania życia i twórczości największego syna ziemi jabłońskiej – Augusta Zamoyskiego, a także ludzi sztuki z nim związanych.
prof. dr hab. Lechosław Lameński

Okresy Twórczości

formistyczny 1918–1924

W początkach swej twórczości artysta podejmował eksperymenty nawiązujące do ekspresjonizmu, kubizmu i futuryzmu.

  • Portret Rogera Raczyńskiego, 1918, drewno lipowe, wys. 49 cm
  • Ich dwoje, 1919-1923 (artysta wielokrotnie powraca do tego tematu), drewno dębowe, gips
  • Portret Antoniego Słonimskiego, 1923, gips
  • Portret Leopolda Zborowskiego, 1924, drewno lipowe, 40 cm (ostatnia rzeźba Zamoyskiego w drewnie)

nowego ekspresjonizmu 1950–1970

W ostatnim okresie twórczości stosował ostre deformacje. W jego twórczości dominować zaczęła tematyka religijna.

  • Św. Jan Chrzciciel, 1950–1953, brąz, wielkość prawie naturalna
  • Ból istnienia – projekt na pomnik żołnierzy Armii Krajowej w Warszawie, brąz, wys. 34 cm
  • Wniebowstąpienie, 1959–1970, nieukończone, marmur portugalski
  • Zmartwychwstanie lub Przemienienie – projekt własnego nagrobka, 1967–1968 wys. 21 cm dł. 43 cm
  • Posąg kardynała Adama Stefana Sapiehy, 1968–1970, brąz, 2 m

realistyczny 1924–1950

W tym okresie tworzył dzieła o bardziej realistycznym charakterze, ale zawsze skłaniające się ku daleko posuniętej syntezie i monumentalnej hieratyczności. Głównymi tematami jego prac stały się wówczas akty i portrety kobiece

  • Wenus, 1935, brąz, wys. 166 cm, w 1936 marmur kararyjski, wys. 166
  • Wierka – głowa dziewczyny wiejskiej, 1936, czarny granit szwedzki, wys.28 cm
  • Rhea, czyli Ziemia, czyli w W półmroku tego świata, 1943–1949, biały marmur portugalski, wys. 168 cm
  • Pomnik Chopina, 1944, Rio de Janeiro, brąz, wys. ok. 240 cm
  • Portret pani Henrykowej Szpicmanowej,1944-1945, czarny granit brazylijski, 33 cm
  • Portret Inge Vargas, synowej prezydenta Brazylii, 1946–1948, biały marmur, wys.30 cm

Odzwiedź Muzeum Augusta Zamoyskiego w Jabłoniu

Scroll to Top